Ένα κρυμμένο λογοπαίγνιο:

Το αμετάφραστο ( σόκιν λογοπαίγνιο με τον Ουρανό



Στον τέταρτο τόμο της σειράς (Κύπελλο της φωτιάς), υπάρχει ένα "χυδαίο" αλλά σχεδόν αδύνατο να μεταφραστεί λογοπαίγνιο. Συγκεκριμένα, ενώ οι μαθητές βρίσκονται στην τάξη της καθηγήτριας Τρελόνι και μελετούν αστρικούς χάρτες, μια μαθήτρια, η Λάβεντερ Μπράουν, ανακαλύπτει έναν ακόμα πλανήτη και ρωτάει την καθηγήτρια ποιος είναι.



Ας δούμε το ελληνικό κείμενο:

… "Ποιος είναι κυρία;"

"Ο Ουρανός, χρυσό μου", είπε η καθηγήτρια Τρελόνι κοιτάζοντας το χάρτη.

"Μου δείχνεις κι εμένα τον Ουρανό, Λάβεντερ;" είπε ο Ρον.

Δυστυχώς, τον άκουσε και η καθηγήτρια Τρελόνι και ίσως γι' αυτό τους έβαλε τόσες εργασίες στο τέλος του μαθήματος.

(Κύπελλο της φωτιάς, σελ. 188-9)



Γιατί άραγε θύμωσε τόσο η καθηγήτρια Τρελόνι από την αθώα παρέμβαση του Ρον; Για τον απλούστατο λόγο ότι η παρατήρηση του Ρον δεν ήταν καθόλου αθώα στα αγγλικά, αλλά ένα αρκετά γνωστό χυδαίο λογοπαίγνιο των γυμνασιοπαίδων! Ένα λογοπαίγνιο που δυστυχώς είναι αδύνατο να αποδοθεί σε μετάφραση. Στα αγγλικά, η καθηγήτρια απαντάει:



'It is Uranus, my dear.'



και η "αθώα" ερώτηση του Ρον είναι:



'Can I have a look at Uranus, too, Lavender?'



Όμως, το Uranus προφέρεται στα αγγλικά ακριβώς όπως το "your anus" (ο πισινός σου, για να μη γίνω χυδαίος), άρα η ερώτηση του Ρον είναι άκρως διφορούμενη: Μου δείχνεις κι εμένα τον Ουρανό, Λάβεντερ; ή Μου δείχνεις και τον πισινό σου, Λάβεντερ;



Αν αυτό δεν σας φαίνεται ιδιαίτερα πνευματώδες, πιστεύω ότι ένα δεκατετράχρονο αγόρι θα το βρίσκει ευφυέστατο· και τώρα φαίνεται καθαρά γιατί θύμωσε η καθηγήτρια όταν το άκουσε.



Δεν μπορώ βέβαια να ξέρω αν η ελληνίδα μεταφράστρια είχε υπόψη της το λογοπαίγνιο και το έκρινε αμετάφραστο οπότε αποφάσισε να μην επιχειρήσει να το μεταφράσει, ή αν το παρέβλεψε. Όπως είπα, είναι αδύνατον να αποδοθεί στα ελληνικά, αν και μπορεί κανείς να προσπαθήσει να δώσει κάποιο υπονοούμενο, ή έστω μιαν υποψία υπονοούμενου, για να προϊδεαστεί ο αναγνώστης ότι δεν είναι και τόσο αθώο δα, και ότι η καθηγήτρια δεν θύμωσε αναίτια. Να γράψει, έστω, "Μου δείχνεις κι εμένα τον ουρανό σου, Λάβεντερ;" ή "Να δω κι εγώ τον ουρανό με τ' άστρα, Λάβεντερ;"



Μάλιστα, ο Ρον φαίνεται να εκτιμά ιδιαίτερα το χοντρό αυτό αστείο. Στον πέμπτο τόμο της σειράς, σε μια ιδιαίτερα δραματική στιγμή όπου οι καλοί δίνουν μάχη ζωής ή θανάτου με τους κακούς, ο Ρον, που του έχουν κάνει κάποιο ξόρκι, παραληρεί ανόητα, σαν μεθυσμένος, και λέει χασκογελώντας:

"Harry, we saw Uranus up close!" και, για να μη μείνει αμφιβολία αν ο Χάρι έπιασε το υπονοούμενο, επιμένει: "Get it Harry? We saw Uranus –ha ha ha-"



Φυσικά στην ελληνική έκδοση το λογοπαίγνιο θάβεται, και κατά πάσα πιθανότητα καλώς, αφού είναι αδύνατον (είναι να αποδοθεί.

"Χάρι, είδα από κοντά τον Ουρανό!" είπε ο Ρον … "Ακούς, Χάρι; Είδα τον Ουρανό… χα, χα, χα…"



Να ξαναπώ ότι δεν κατηγορώ την ελληνίδα μεταφράστρια που πέρασε στο ντούκου το λογοπαίγνιο αυτό. Πρόκειται για μία από τις (σπάνιες) περιπτώσεις όπου ο μεταφραστής παίζει μονά-ζυγά δικά του. Αν δεν αποδώσει το λογοπαίγνιο, κανείς δεν θα τον κατηγορήσει, αν όμως βρει έναν τρόπο να το αποδώσει θα κερδίσει τον έπαινο από κάποιους (λίγους). Απλώς, εδώ η μεταφράστρια δεν μπόρεσε (ίσως να είναι και αδύνατον) να κάνει το κάτι παραπάνω.



Από
sarantakos.com
_________________

So what if you can see
The darkest side of me?